Nhiều mẹ bỏ qua lịch tái khám sau sinh vì nghĩ rằng “mẹ khỏe, con bú tốt, thế là đủ.” Nhưng trên thực tế, sau sinh là giai đoạn tiềm ẩn nhiều nguy cơ như nhiễm trùng, xuất huyết muộn hay trầm cảm sau sinh, mà nhiều đôi khi còn không có triệu chứng rõ ràng. Do đó, khám sức khỏe sau sinh là bước không thể thiếu giúp phát hiện sớm biến chứng cho mẹ và theo dõi sức khỏe cho bé.
Tái khám sau sinh là gì? Ai cần khám sức khỏe sau sinh
Tái khám là sau khi mẹ có em bé được 6-8 tuần sẽ quay lại cơ sở y tế để được thăm khám và kiểm tra sức khỏe. Đây là một phần không thể thiếu trong quy trình chăm sóc sức khỏe hậu sản, nhằm đảm bảo cả mẹ và bé đều hồi phục tốt sau quá trình sinh nở.
Thông thường, tái khám bao gồm đánh giá toàn diện tình trạng sức khỏe thể chất và tinh thần của mẹ, cũng như theo dõi sự phát triển và sức khỏe của bé.
Nhiều mẹ cho rằng, sinh thường khỏe mạnh thì không cần phải đi khám. Thực tế, khám sức khỏe sau sinh là bước cần thiết cho tất cả các mẹ, bất kể hình thức sinh nở:
- Sinh thường: Dù quá trình sinh diễn ra thuận lợi, cơ thể mẹ vẫn cần thời gian để phục hồi và các vấn đề như nhiễm trùng, rối loạn hormone hay vấn đề tâm lý đều có thể xảy ra trong giai đoạn này.
- Sinh mổ: Vết mổ có nguy cơ nhiễm trùng hoặc biến chứng cao, nên tái khám là bước quan trọng để đánh giá khả năng phục hồi của mẹ.
- Mẹ có biến chứng trong thai kỳ hoặc sinh nở: Những trường hợp như tiền sản giật, tiểu đường thai kỳ, sinh non hoặc xuất huyết sau sinh cần được theo dõi đặc biệt để đảm bảo không có di chứng.
- Mẹ sinh đa thai: Mẹ sinh đôi, sinh ba cần được chăm sóc đặc biệt do cơ thể chịu áp lực lớn hơn và nguy cơ biến chứng cao hơn.
Tại sao nên đi tái khám sau sinh?
Giúp mẹ phục hồi thể chất và tinh thần đúng cách
Giai đoạn sau sinh, cơ thể người mẹ trải qua những thay đổi lớn về hormone, cấu trúc cơ quan và chức năng sinh lý. Tử cung cần co bóp về kích thước ban đầu, vết thương tầng sinh môn hoặc vết mổ cần lành lại và hệ nội tiết cần điều chỉnh để phù hợp với giai đoạn cho con bú.
Vậy nên, tái khám giúp phát hiện sớm các bất thường về sản dịch, vết mổ, viêm nhiễm, rối loạn nội tiết:
- Sản dịch bất thường: Sản dịch (dịch âm đạo sau sinh) thường kéo dài 4-6 tuần. Sự thay đổi bất thường về màu sắc, mùi vị hoặc lượng có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng hoặc tắc nghẽn.
- Vết mổ: Vết mổ có thể gặp các biến chứng như nhiễm trùng, rỉ dịch, hoặc không lành đúng cách.
- Viêm nhiễm: Viêm tử cung, viêm đường tiết niệu, hoặc nhiễm trùng tại chỗ có thể không có triệu chứng rõ ràng ban đầu nhưng có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng nếu không được điều trị sớm.
- Rối loạn nội tiết: Các vấn đề về tuyến giáp, rối loạn đường huyết sau sinh cần được theo dõi và điều chỉnh.
Bên cạnh đó, nhiều bà mẹ gặp phải tình trạng “baby blues” hoặc trầm cảm sau sinh do thay đổi hormone và áp lực chăm sóc con. Tái khám giúp phát hiện sớm những vấn đề này và có biện pháp can thiệp kịp thời.
Giúp theo dõi sự phát triển và tăng trưởng của trẻ
Trẻ sơ sinh cần được thường xuyên theo dõi cân nặng, chiều cao, chu vi đầu để đảm bảo phát triển bình thường. Những vấn đề như thiếu cân, chậm tăng cân hoặc bất thường về phát triển cần được phát hiện sớm để có biện pháp can thiệp kịp thời.
Ngoài ra, việc đánh giá khả năng bú, ngủ và các phản xạ cơ bản cũng giúp phát hiện sớm những vấn đề về sức khỏe hoặc phát triển thần kinh của bé.
Đọc thêm: Cẩm Nang Chăm Sóc Mẹ và Bé Sau Sinh Tại Nhà Từ A-Z
Lịch tái khám cho mẹ sau sinh
Lịch khám sức khỏe sau sinh chuẩn cho mẹ là từ 6-8 tuần sau sinh. Vì đây là khoảng thời gian để:
- Tử cung co bóp về kích thước và vị trí ban đầu.
- Các vết thương tại tầng sinh môn hoặc vết mổ thường lành hoàn toàn.
- Các rối loạn hormone tạm thời đã cải thiện.
- Mẹ bước đầu thích ứng với việc chăm sóc con và phát hiện các vấn đề cần hỗ trợ.
Tuy nhiên, mẹ cần phải đi tái khám sớm hơn nếu có những dấu hiệu dưới đây.
Dấu hiệu nguy hiểm ở mẹ:
- Sốt cao (>38.5°C), có thể kèm theo ớn lạnh, đau đầu, hoặc mệt mỏi nhiều
- Sản dịch có mùi hôi tanh, khác với mùi kinh nguyệt bình thường, có thể kèm theo màu xanh hoặc xám
- Đau bụng dưới liên tục, không giảm khi nghỉ ngơi, có thể kèm theo cảm giác đầy bụng hoặc khó tiểu tiện
- Vết mổ rỉ dịch màu xanh, vàng hoặc có mùi hôi từ vết mổ; vùng da xung quanh vết mổ đỏ, nóng, sưng lên; xuất hiện mủ tại vết mổ, có thể kèm theo đau và sốt
- Các mép vết mổ bị tách ra, có thể nhìn thấy các lớp mô bên trong
- Trầm cảm sau sinh: mất ngủ, khóc nhiều, mệt mỏi kéo dài
Dấu hiệu bất thường ở bé:
- Bú ít hơn bình thường, bú không mạnh hoặc từ chối bú
- Ngủ li bì, khó đánh thức, ít phản ứng với tiếng động hoặc ánh sáng
- Sốt nhẹ trên 37.5°C
- Da vàng (vàng da sơ sinh), xanh tái, hoặc có vệt đỏ bất thường.
- Phân lỏng, tần suất tăng đột ngột, có mùi hôi khác thường
- Nôn sau mỗi lần bú, nôn thành tia, hoặc nôn có màu xanh
- Cân nặng không tăng, thậm chí giảm so với trước.
Đọc thêm: Hướng Dẫn Đọc “Tín Hiệu” Qua Phân Của Trẻ Sơ Sinh
Quy trình tái khám sau sinh
Quy trình tái khám cho mẹ
Kiểm tra tầng sinh môn/vết mổ, tử cung, huyết áp
Khám tầng sinh môn: Bác sĩ sẽ kiểm tra quá trình lành vết thương tại tầng sinh môn (nếu có), đánh giá tình trạng viêm nhiễm và khả năng phục hồi của các cơ quan sinh dục ngoài.
Khám vết mổ: Đối với mẹ sinh mổ, bác sĩ kiểm tra tình trạng lành lặn của vết mổ, có rỉ dịch hay không, màu sắc da xung quanh vết mổ và mức độ đau khi sờ nắn.
Khám tử cung: Đánh giá kích thước tử cung, vị trí, độ co hồi về trạng thái bình thường. Tử cung sau sinh cần thời gian khoảng 6 tuần để trở về kích thước ban đầu.
Đo huyết áp: Theo dõi huyết áp để phát hiện sớm tăng huyết áp sau sinh. Bước này đặc biệt quan trọng với những mẹ từng có tiền sản giật trong thai kỳ.
Tầm soát trầm cảm sau sinh
Trầm cảm sau sinh là một vấn đề nghiêm trọng ảnh hưởng đến 10-20% phụ nữ sau sinh. Bác sĩ sẽ sử dụng các câu hỏi tầm soát để đánh giá tình trạng tâm lý của mẹ như:
- Cảm giác buồn chán, tuyệt vọng kéo dài
- Mất hứng thú với các hoạt động thường ngày
- Cảm giác tội lỗi hoặc vô giá trị
- Khó khăn trong việc chăm sóc bản thân và con
- Rối loạn giấc ngủ không quan tâm đến việc chăm con
- Suy nghĩ về việc làm hại bản thân hoặc con
Đánh giá hồi phục tuyến sữa, tư vấn chăm sóc sức khỏe hậu sản
Đánh giá tuyến sữa: Kiểm tra tình trạng vú, núm vú, lượng sữa và các vấn đề như tắc tia sữa, viêm vú. Kiểm tra và tư vấn kỹ thuật cho con bú.
Tư vấn chăm sóc sức khỏe: Hướng dẫn về dinh dưỡng, tập thể dục phục hồi, chăm sóc vết thương và khi nào cần tái khám hoặc liên hệ bác sĩ.
Quy trình tái khám cho bé
Cân đo chiều cao, chu vi vòng đầu, theo dõi bú – ngủ – tiểu tiện
Cân nặng: Trẻ sơ sinh thường giảm 5-10% cân nặng trong tuần đầu, sau đó tăng trở lại và vượt cân nặng lúc sinh vào tuần thứ 2-3. Tại thời điểm tái khám, bé nên có cân nặng cao hơn lúc sinh.
Chiều cao: Đo chiều cao và so sánh với biểu đồ tăng trưởng chuẩn để đánh giá sự phát triển của trẻ.
Chu vi đầu: Đo chu vi vòng đầu để theo dõi sự phát triển não bộ và phát hiện sớm các bất thường như đầu nhỏ hoặc đầu to.
Theo dõi sinh hoạt: Đánh giá thói quen bú sữa (tần suất, lượng, thời gian), giấc ngủ (chu kỳ ngủ-thức) và đại tiểu tiện (tần suất, màu sắc, tính chất).
Tư vấn tiêm chủng và dinh dưỡng
Lịch tiêm chủng: Kiểm tra và tư vấn lịch tiêm chủng theo đúng chương trình quốc gia. Vaccine đầu tiên thường được tiêm khi trẻ 2 tháng tuổi.
Dinh dưỡng: Tư vấn cho con bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu, cách nhận biết trẻ bú đủ sữa, và khi nào cần bổ sung sữa công thức.
Đánh giá phát triển vận động sớm
Kiểm tra các phản xạ cơ bản của trẻ sơ sinh như:
- Phản xạ mút (sucking reflex)
- Phản xạ nắm (grasp reflex)
- Phản xạ giật mình (startle reflex)
- Phản xạ đi bộ (walking reflex)
Ngoài ra, bác sĩ sẽ đánh giá khả năng theo dõi bằng mắt, phản ứng với âm thanh và các dấu hiệu phát triển thần kinh của bé.
Do đó, để buổi tái khám diễn ra thuận lợi nhất, mẹ cần đem theo:
- Thẻ bảo hiểm y tế của mẹ và bé
- Giấy xuất viện và hồ sơ bệnh án
- Phiếu tái khám (nếu có)
- Sổ tiêm chủng của trẻ
- Sổ theo dõi sức khỏe mẹ và bé
- Kết quả xét nghiệm gần nhất (nếu có)
Tái khám sau sinh là mốc quan trọng giúp đánh giá quá trình hồi phục của mẹ và bước đầu theo dõi sự phát triển toàn diện của bé. Tuân thủ lịch tái khám, nhận biết các dấu hiệu bất thường và chủ động chăm sóc sức khỏe từ sớm sẽ giúp mẹ và bé có một khởi đầu thật vững chắc cho tương lai.
Bluecare đồng hành cùng mẹ và bé với dịch vụ chăm sóc phục hồi mẹ sau sinh tại nhà chuẩn y khoa. Liên hệ Bluecare ngay để được tư vấn.
