Bạn chưa biết cách chăm sóc vợ sau sinh nên bắt đầu từ đâu? Bởi đây là lúc cô ấy yếu đuối cả về thể chất lẫn tinh thần, khiến vai trò của người chồng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.
Chăm sóc vợ sau sinh đúng cách không chỉ giúp cô ấy phục hồi nhanh hơn, mà còn gắn kết tình cảm vợ chồng và đảm bảo bé được nuôi dưỡng trong môi trường hạnh phúc, an toàn.
Bài viết này sẽ hướng dẫn các bố cách chăm sóc vợ sau sinh từ nghỉ ngơi, dinh dưỡng, vệ sinh cá nhân đến hồi phục tâm lý. Từ đó giúp bạn trở thành “người đồng hành lý tưởng” của mẹ.
Cách chăm sóc vợ sau sinh theo từng giai đoạn
Chăm vợ sau sinh không thể “làm đại cho xong”, mà cần một lộ trình rõ ràng theo từng tuần. Dưới đây là hướng dẫn cụ thể giúp bạn chăm vợ đúng cách từ những ngày đầu cho đến khi cô ấy hồi phục hoàn toàn.
Ngày 1 – 3 sau sinh
Lúc này, bố nên để mẹ nghỉ ngơi tại giường, hạn chế vận động nếu chưa hồi sức.
Đừng quên theo dõi các chỉ số sinh tồn của mẹ:
- Kiểm tra nhiệt độ cơ thể 4 lần/ngày (bình thường: 36-37°C)
- Quan sát mạch đập (60-100 lần/phút)
- Theo dõi huyết áp nếu có thiết bị tại nhà
- Ghi chú lại để báo cáo bác sĩ khi cần
Theo dõi sản dịch:
- Màu sắc: từ đỏ tươi chuyển dần sang nâu, vàng
- Lượng: giảm dần theo ngày
- Mùi: không có mùi hôi bất thường
- Thời gian: kéo dài 4 – 6 tuần
Nếu mẹ có những dấu hiệu bất thường dưới đây, bố cần đưa mẹ đi viện ngay:
- Sốt trên 38°C
- Sản dịch có mùi hôi thối
- Chảy máu nhiều (thấm ướt băng vệ sinh trong 1 giờ)
- Đau bụng dưới dữ dội
- Khó thở, đau ngực
Ngoài ra, vì mẹ còn yếu, bố đừng quên hỗ trợ mẹ vệ sinh cá nhân cơ bản nhé:
- Lau người bằng khăn ẩm từ trên xuống dưới
- Thay băng vệ sinh thường xuyên
- Giữ sạch vùng kín bằng nước muối sinh lý
- Thay quần áo sạch, thoáng mát
- Với mẹ đẻ mổ, cần chăm sóc vết mổ đúng kỹ thuật
Tuần 1 – 2
Lúc này mẹ có thể bắt đầu vận động nhẹ nhàng như ngồi dậy, đi lại trong phòng. Bố có thể hỗ trợ mẹ trong một số công việc dưới đây.
Với mẹ sinh thường:
- Rửa tay sạch trước khi chăm sóc
- Chăm sóc vết khâu tầng sinh môn bằng nước sạch
- Thoa thuốc theo chỉ định bác sĩ
- Để khô tự nhiên, tránh dùng phấn hay kem không cần thiết
Với mẹ sinh mổ:
- Kiểm tra vết mổ hàng ngày, nếu bị đỏ, sưng, chảy dịch cần đưa mẹ đi bác sĩ ngay
- Thay băng theo hướng dẫn y tế
- Tránh làm ướt vết mổ khi tắm
- Hỗ trợ vợ ngồi dậy, nằm xuống từ từ
Đọc thêm: Hướng Dẫn Chi Tiết Cách Chăm Sóc Mẹ Sinh Mổ Phục Hồi Nhanh
Dinh dưỡng tăng cường:
- Chuẩn bị 5 – 6 bữa nhỏ trong ngày
- Tăng cường protein: thịt nạc, cá, trứng, đậu
- Bổ sung vitamin và khoáng chất
- Nấu cháo, súp dễ tiêu hóa
- Cho mẹ uống nhiều nước ấm, sữa ấm để hỗ trợ gọi sữa về
Ngoài ra, bố đừng quên giúp mẹ vệ sinh cá nhân sạch sẽ, thay đồ thường xuyên, thay băng vệ sinh mỗi 4 – 6 nhé!
Tuần 3 – 6
Ở giai đoạn này, bố hãy cùng mẹ làm những điều này nhé!
Cùng vận động thật nhẹ nhàng:
- Đi bộ trong nhà 5-10 phút/lần
- Tập thở sâu cùng vợ
- Massage chân tay để tăng tuần hoàn máu
- Không để vợ nằm bất động quá lâu
Hỗ trợ chăm con:
- Thay tã, tắm bé
- Ru ngủ ban đêm để vợ nghỉ ngơi
- Pha sữa (nếu cho con uống sữa công thức)
- Chăm bé khi vợ tắm gội
Hỗ trợ tâm lý:
- Trò chuyện, lắng nghe tâm sự
- Khen ngợi vợ về vai trò làm mẹ
- Tạo không gian riêng tư cho vợ
- Hạn chế khách thăm quá nhiều
Sau 6 tuần
Từ tuần thứ 6 trở đi, mẹ có thể tập luyện nhẹ nhàng và dần quay trở lại nếp sinh hoạt cũ. Lúc này bố hãy chủ động làm những việc sau cùng mẹ nhé!
Chuẩn bị tái khám:
- Đặt lịch hẹn bác sĩ
- Chuẩn bị danh sách câu hỏi
- Đưa mẹ và bé đi khám và nghe tư vấn cùng
Tập luyện cùng nhau:
- Tìm hiểu bài tập phục hồi phù hợp như bài tập phục hồi sàn chậu, siết cơ bụng nhẹ nếu bác sĩ cho phép
- Tập cùng vợ để tạo động lực
- Tạo thời gian và không gian tập luyện
- Chăm con khi vợ tập
Đọc thêm: Bài Tập Phục Hồi Sau Sinh: Lộ Trình Lấy Lại Sức Khỏe Toàn Diện
Quay trở lại nếp sinh hoạt thường nhật:
- Chia sẻ công việc nhà
- Giúp vợ quay lại các hoạt động xã giao
- Lên kế hoạch hẹn hò, đi chơi
- Thảo luận về việc quay lại làm việc
- Bắt đầu ăn uống lại như bình thường nhưng vẫn ưu tiên thực phẩm giàu dinh dưỡng
Chế độ dinh dưỡng khoa học giúp mẹ hồi phục và sữa về nhiều
Dinh dưỡng đóng vai trò quyết định trong quá trình phục hồi sau sinh và duy trì nguồn sữa mẹ dồi dào. Người chồng cần chủ động hỗ trợ vợ xây dựng thực đơn vừa giàu dinh dưỡng, vừa dễ hấp thu.
Ăn đầy đủ 4 nhóm chất
- Chất đạm (protein): thịt nạc, cá hồi, trứng, sữa, đậu phụ, sữa và các thực phẩm từ sữa giúp phục hồi cơ bắp
- Chất béo tốt: dầu oliu, quả bơ, hạt óc chó, hạt điều cá béo tốt cho cả mẹ và bé
- Tinh bột lành mạnh (Carbohydrate): gạo lứt, bánh mỳ nguyên cám, khoai lang, khoai tây, yến mạch
- Vitamin và khoáng chất: rau xanh, trái cây tươi , rau củ nhiều màu sắc giúp lợi sữa, đẹp da
Thực phẩm lợi sữa mẹ nên hấp thụ
Nhóm thực phẩm truyền thống:
- Tôm, cua, cá: giàu protein và omega-3
- Thịt gà, thịt heo: cung cấp protein chất lượng cao
- Rau ngót, rau dền: giàu sắt và folate
- Đậu xanh, đậu đỏ: protein thực vật
Nhóm thực phẩm hiện đại:
- Yến mạch: chứa beta-glucan kích thích sản xuất prolactin
- Hạt lanh: giàu omega-3 và lignans
- Rau bina: giàu folate và sắt
- Bơ: cung cấp chất béo tốt cho sữa mẹ
Đồ uống lợi sữa:
- Nước dừa
- Nước ép cà chua
- Trà gừng mật ong
- Sữa hạt hạnh nhân, óc chó, vừng
Nguyên tắc dinh dưỡng quan trọng
Bố nên nhỏ bữa ăn của mẹ thành thành 5 – 6 bữa/ngày để dễ tiêu, tránh đầy bụng.
Bố cũng cần phải đảm bảo mẹ uống đủ 2 – 3 lít nước/ngày, có thể dùng thêm trà lợi sữa hoặc nước lọc ấm, nước dừa, nước ép trái cây tự nhiên.
Và tuyệt đối không được để mẹ uống cà phê, đồ uống có gas, ăn thực phẩm quá cay, tanh hoặc còn tái sống.
Hướng dẫn vệ sinh cá nhân & chăm sóc vết thương cho mẹ sau sinh
Sau sinh, dù sinh thường hay sinh mổ, người mẹ đều có những vết thương cần được chăm sóc cẩn thận để tránh nhiễm trùng và hỗ trợ phục hồi nhanh chóng. Vệ sinh cá nhân đúng cách không chỉ giúp mẹ cảm thấy dễ chịu hơn, mà còn là yếu tố quan trọng trong việc phòng ngừa viêm nhiễm hậu sản.
Với mẹ sinh thường: chăm sóc tầng sinh môn
Bố nên hỗ trợ mẹ:
- Vệ sinh vùng kín bằng nước ấm hoặc dung dịch vệ sinh nhẹ dịu 1 – 2 lần/ngày.
- Không thụt rửa sâu vào âm đạo, không dùng dung dịch có hương liệu.
- Thay băng vệ sinh mỗi 4 – 6 tiếng, dù sản dịch nhiều hay ít.
- Khi lau nên lau từ trước ra sau để tránh lây nhiễm vi khuẩn từ hậu môn sang vùng kín.
- Nếu có chỉ khâu tầng sinh môn: theo dõi vết khâu có sưng, nóng đỏ, đau hay mủ không. Nếu có dấu hiệu bất thường, cần đưa mẹ đi khám ngay.
Với mẹ sinh mổ: chăm sóc vết mổ
Bố nên cùng mẹ để ý:
- Xem vết mổ có khô ráo, sạch sẽ không. Sau khi về nhà, không cần băng lại trừ khi bác sĩ yêu cầu.
- Không tự ý bôi thuốc hoặc sát trùng vết mổ nếu không được bác sĩ hướng dẫn.
- Khi tắm, không chà xát vào vết mổ, có thể dùng khăn mềm thấm nước ấm lau xung quanh.
- Sau khi tắm, lau khô vùng vết mổ và để thoáng khoảng 15 – 20 phút trước khi mặc đồ.
- Theo dõi dấu hiệu nhiễm trùng: vết mổ sưng to, chảy mủ, có mùi hôi, sốt ≥38°C.
Tắm rửa & vệ sinh cơ thể
Nhiều bố theo quan niệm dân gian cho rằng ở cữ thì không được tắm, kẻo dễ nhiễm lạnh, trúng gió, đau nhức mình mẩy và ảnh hưởng đến sức khỏe về sau. Tuy nhiên, trên thực tế, mẹ không cần kiêng tắm, nhưng phải đảm bảo:
- Dùng nước ấm, không tắm lâu (5 – 10 phút/lần).
- Tắm ở nơi kín gió, nhiệt độ phòng từ 24 – 28°C.
- Tránh tắm bồn trong 6 tuần đầu.
- Dùng sữa tắm dịu nhẹ, không mùi hoặc có thành phần thiên nhiên.
- Với mẹ đẻ mổ, có thể dùng thêm băng dán chống nước.
- Gội đầu sau sinh từ 3 – 5 ngày, đảm bảo sấy khô ngay sau khi gội, tránh gội quá thường xuyên.
Vệ sinh miệng, ngực, tay chân mỗi ngày
- Bố giúp mẹ đánh răng, rửa mặt, rửa tay sạch sẽ để phòng tránh lây nhiễm vi khuẩn khi chăm con.
- Hỗ trợ mẹ vệ sinh đầu ngực bằng nước ấm mỗi ngày, đặc biệt trước và sau khi cho bé bú.
Hỗ trợ vợ chăm con và chia sẻ công việc nhà
Sau khi sinh, người mẹ không chỉ cần phục hồi về thể chất, mà còn phải làm quen với nhịp sinh hoạt mới cùng em bé. Đây là giai đoạn căng thẳng và dễ mệt mỏi, đặc biệt nếu người chồng không đồng hành và cùng san sẻ. Hỗ trợ mẹ không chỉ là nghĩa vụ, mà còn là biểu hiện của sự yêu thương, tôn trọng và trách nhiệm với gia đình.
Chăm sóc con từ những việc nhỏ nhất
Thay tã, ru bé ngủ, vỗ ợ hơi: Đây là những việc đơn giản nhưng rất thiết thực, để giúp mẹ có thêm thời gian nghỉ ngơi.
Bế con, dỗ con khóc: Đừng nghĩ rằng chỉ có mẹ mới dỗ được con. Khi bố học cách trấn an con, bé cũng dần cảm nhận được sự kết nối và an toàn từ cả hai.
Cho con bú bình (nếu bú sữa vắt hoặc sữa công thức): Bố nên tận dụng thời gian này để gần gũi với con hơn và giúp mẹ có thời gian để ngủ bù.
Chia sẻ việc nhà hằng ngày
Bố nên hạn chế để mẹ phải động tay vào các công việc như giặt giũ, rửa bát, nấu ăn ít nhất trong 1 – 2 tháng đầu.
Hãy chủ động hơn trong việc chuẩn bị các bữa ăn giàu dinh dưỡng cho mẹ. Bố hoàn toàn có thể nấu các món đơn giản, đặt đồ ăn hoặc nhờ người thân hỗ trợ.
Đảm bảo nhà cửa luôn gọn gàng, sạch sẽ, không gian thông thoáng, yên tĩnh để mẹ và bé yên tâm nghỉ ngơi.
Chủ động chăm sóc mẹ và quan sát thay đổi của vợ
Bố nhớ nhắc mẹ uống đủ nước, ăn đúng bữa và không thức quá khuya.
Chú ý quan sát những thay đổi của mẹ để nhận biết sớm những dấu hiệu mệt mỏi, căng thẳng, hoặc trầm cảm sau sinh để kịp thời động viên hoặc đưa mẹ đi khám nếu cần.
Ngoài ra, ba nên thường xuyên hỏi han mẹ nhẹ nhàng, kiên nhẫn lắng nghe mẹ chia sẻ cảm xúc, tránh trách móc hay tạo thêm áp lực không cần thiết cho mẹ.
Sắp xếp lịch sinh hoạt chung
Hai vợ chồng nên cùng nhau thiết lập thời gian ngủ – nghỉ – chăm con hợp lý để cùng phục hồi sức khỏe, tránh 1 trong 2 người bị kiệt sức.
Nếu có người thân như ông, bà hỗ trợ, nên phối hợp để phân chia công việc rõ ràng, tránh mẹ phải “ôm đồm” hoặc lo lắng quá nhiều.
Ví dụ:
- Thứ 2, 4, 6: Chồng chăm bé 2 – 3 tiếng buổi chiều
- Thứ 3, 5, 7: Ông, bà hỗ trợ
- Chủ nhật: Cả gia đình cùng chăm sóc
Hỗ trợ tâm lý, phòng ngừa trầm cảm sau sinh
Sau sinh, nội tiết tố đột ngột thay đổi, thiếu ngủ, đau nhức cơ thể và áp lực chăm con có thể khiến nhiều bà mẹ rơi vào trạng thái trầm cảm sau sinh.
Đây không phải là dấu hiệu của sự yếu đuối, mà là một vấn đề tâm lý phổ biến cần được chồng và gia đình thấu hiểu, đồng hành.
Hiểu đúng về trầm cảm sau sinh
Trầm cảm sau sinh thường bắt đầu trong 6 tuần đầu sau sinh, có thể kéo dài nếu không được hỗ trợ kịp thời.
Dấu hiệu thường gặp:
- Buồn bã, dễ cáu gắt, khóc không lý do
- Mất ngủ kéo dài, chán ăn, mệt mỏi dai dẳng
- Cảm giác tội lỗi hoặc vô dụng
- Thậm chí có ý nghĩ làm hại bản thân hoặc con.
Lưu ý: Nếu mẹ có các biểu hiện trên kéo dài hơn 2 tuần và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt, bố cần đưa mẹ đi khám bác sĩ tâm lý hoặc chuyên gia sản khoa ngay.
Vai trò của người chồng trong hỗ trợ tâm lý
Lắng nghe và kiên nhẫn: Chồng nên dành thời gian trò chuyện mỗi ngày, lắng nghe những lo âu của vợ mà không phán xét.
Tôn trọng cảm xúc của vợ: Bố đừng áp đặt suy nghĩ “em đang làm quá lên” hay “cứ nghỉ ngơi là sẽ hết” lên mẹ. Điều đó dễ khiến vợ cảm thấy bị cô lập.
Thường xuyên động viên và công nhận nỗ lực của vợ: Một lời khen đơn giản từ chồng như “em làm rất tốt rồi” có thể tạo ra tác động tích cực lên mẹ nhiều hơn bố nghĩ đấy!
Tạo môi trường sống lành mạnh, yên tĩnh
Bố nên giảm tiếng ồn, ánh sáng gắt và hạn chế người lạ tiếp xúc với mẹ và bé trong tháng đầu.
Tạo điều kiện để mẹ có thời gian riêng, dù chỉ là 15 – 30 phút mỗi ngày để tắm, thư giãn, đọc sách hay nghỉ ngơi là đủ để mẹ hồi phục năng lượng.
Khuyến khích mẹ vận động nhẹ nhàng như đi dạo, tập yoga phục hồi, hít thở sâu. Đây là những phương pháp cải thiện tâm trạng tự nhiên rất hiệu quả.
Khi nào cần tìm đến chuyên gia
Nếu mẹ có ý nghĩ làm hại bản thân hoặc con, mất kiểm soát cảm xúc, hoặc không thiết tha với bất kỳ hoạt động nào, chồng và gia đình cần chủ động đưa mẹ đi khám tại cơ sở tâm lý uy tín.
Trầm cảm sau sinh nếu được phát hiện và điều trị sớm có thể phục hồi hoàn toàn, giúp mẹ lấy lại sự tự tin và cân bằng cuộc sống.
Theo dõi sức khỏe và dấu hiệu cần đưa vợ đi khám
Trong những tuần đầu sau sinh, cơ thể người mẹ vẫn đang phục hồi và điều chỉnh lại nội tiết tố. Việc theo dõi sức khỏe sát sao không chỉ giúp phát hiện sớm các vấn đề y tế mà còn ngăn ngừa biến chứng hậu sản nguy hiểm.
Đây là lúc mà các anh chồng sẽ giữ vai trò quan trọng trong việc quan sát, nhận biết bất thường và đưa vợ đi khám kịp lúc.
Những chỉ số và triệu chứng cần theo dõi
Sản dịch âm đạo
- Bình thường: đỏ tươi (tuần đầu), chuyển hồng nhạt rồi trắng (sau 2–4 tuần).
- Cảnh báo: sản dịch có mùi hôi, ra nhiều bất thường, màu xanh hoặc vàng. Đây là dấu hiệu nhiễm trùng tử cung.
Vết mổ hoặc tầng sinh môn:
- Bình thường: hơi đau, sưng nhẹ 2 – 3 ngày đầu, đỡ dần theo thời gian.
- Cảnh báo: sưng to, tấy đỏ, mưng mủ, chảy dịch vàng/đen, hoặc đau tăng dần. Có thể mẹ bị nhiễm trùng vết thương.
Sốt:
- Nếu mẹ sốt trên 38°C kéo dài hơn 24 giờ, cần đi khám ngay. Đó có thể là dấu hiệu của viêm tuyến vú, nhiễm trùng hậu sản, viêm tiết niệu…
Tiểu tiện & đại tiện:
- Mẹ khó tiểu, tiểu buốt, tiểu són hoặc táo bón nặng kéo dài có thể là biểu hiện tổn thương tầng sinh môn, rối loạn sàn chậu sau sinh.
Vấn đề tinh thần:
- Mẹ khóc nhiều, lo âu, mất ngủ kéo dài, có biểu hiện trầm cảm, không hứng thú với bé.
Mốc tái khám cho mẹ sau sinh
- 6 tuần sau sinh: khám tổng quát sức khỏe hậu sản, đánh giá tử cung, tuyến sữa, vết mổ/tầng sinh môn, nội tiết.
- Sớm hơn nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào kể trên.
- Mẹ sinh mổ nên đến cơ sở y tế kiểm tra vết mổ trong 7 – 10 ngày đầu sau sinh nếu chưa được khám tại nhà.
Chuẩn bị trước khi đi khám
- Ghi lại các triệu chứng mẹ gặp phải (thời gian, mức độ).
- Mang theo phiếu sinh, sổ khám thai, các đơn thuốc đang sử dụng (nếu có).
- Đặt lịch khám trước và ưu tiên bệnh viện uy tín có chuyên khoa hậu sản.
Biết cách chăm sóc vợ sau sinh không chỉ là trách nhiệm, mà còn là hành trình đồng hành đầy yêu thương và thấu hiểu của người chồng.
Giai đoạn hậu sản là thời điểm cơ thể và tinh thần người mẹ trải qua nhiều thay đổi lớn. Chính vì vậy, sự quan tâm đúng cách từ người bạn đời sẽ là liều “vitamin hạnh phúc” giúp mẹ hồi phục nhanh hơn và sẵn sàng bước vào hành trình làm mẹ.
Chuẩn bị bữa ăn đầy đủ dinh dưỡng, hỗ trợ vệ sinh vết thương, chia sẻ việc chăm con, lắng nghe tâm sự và đồng hành trong mỗi lần tái khám của người chồng đều góp phần to lớn giúp vợ yên tâm hồi phục.
Bạn không biết bắt đầu chăm vợ từ đâu? Bluecare sẽ giúp bạn chăm sóc vợ sau sinh an toàn – tận tâm – chuẩn y khoa với dịch vụ chăm sóc mẹ phục hồi sau sinh tại nhà.
Liên hệ ngay với Bluecare để đặt lịch tư vấn và chăm sóc mẹ sau sinh tại nhà!
