Bên cạnh hiệu quả rõ rệt, nhiều phụ huynh vẫn còn thắc mắc: Chiếu đèn vàng da có hại không? Có ảnh hưởng đến mắt, da hay sức khỏe lâu dài của bé không?
Việc lo lắng như vậy là hoàn toàn hợp lý, bởi trẻ sơ sinh rất nhạy cảm, bất kỳ can thiệp nào cũng có thể gây ra tác dụng phụ đến bé nếu không được thực hiện đúng cách.
Bài viết dưới đây sẽ giúp cha mẹ hiểu rõ: chiếu đèn vàng da hoạt động ra sao, có gây hại gì không và làm thế nào để chăm sóc, cũng như bảo vệ bé an toàn trong quá trình điều trị.
Tổng quan về chiếu đèn vàng da ở trẻ sơ sinh
Vàng da sơ sinh là hiện tượng phổ biến, xảy ra ở khoảng 60% trẻ đủ tháng và 80% trẻ sinh non. Nguyên nhân là do gan chưa hoàn thiện chức năng chuyển hóa bilirubin – một chất màu vàng sinh ra khi hồng cầu bị phá vỡ.
Phương pháp chiếu đèn điều trị vàng da, còn gọi là quang trị liệu, sử dụng ánh sáng có bước sóng 400 – 480 nm (thường là ánh sáng xanh) để xuyên qua da và phân hủy bilirubin gián tiếp thành dạng dễ tan trong nước (lumirubin). Chất này sẽ được đào thải khỏi cơ thể qua nước tiểu và phân, mà không cần gan chuyển hóa.
Mục tiêu chính của chiếu đèn là giảm nhanh nồng độ bilirubin trong máu, từ đó ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm nhất là vàng nhân não – tình trạng bilirubin tích tụ trong não gây tổn thương vĩnh viễn về thần kinh.
Trước khi chiếu đèn, trẻ cần được thăm khám kỹ lưỡng và làm xét nghiệm bilirubin máu để xác định:
- Có cần điều trị hay không?
- Mức độ vàng da là sinh lý hay bệnh lý?
- Trẻ có yếu tố nguy cơ đặc biệt nào cần lưu ý trong quá trình điều trị (như sinh non, thiếu cân, tan máu, v.v.)?
Đọc thêm: Chiếu Đèn Vàng Da Trẻ Sơ Sinh: Quy Trình & Hiệu Quả Điều Trị
Chiếu đèn vàng da có hại không? Phân tích chi tiết
Theo các tổ chức y khoa uy tín như AAP (Hiệp hội Nhi khoa Hoa Kỳ) và WHO (Tổ chức Y tế Thế giới), chiếu đèn là phương pháp an toàn, hiệu quả và ít xâm lấn nhất để điều trị vàng da ở trẻ sơ sinh.
Phương pháp này được áp dụng rộng rãi tại các bệnh viện nhi trên toàn thế giới và có tỷ lệ biến chứng thấp nếu được thực hiện đúng kỹ thuật.
Tuy nhiên, nếu chiếu đèn không đúng quy trình hoặc thiếu sự theo dõi từ cha mẹ hoặc nhân viên y tế, bé có thể gặp một số tác dụng phụ không mong muốn. Những ảnh hưởng này thường nhẹ, tạm thời và có thể phòng tránh nếu được thực hiện đúng theo các nguyên tắc an toàn.
Nói tóm lại, chiếu đèn vàng da không gây hại nếu:
- Được thực hiện đúng kỹ thuật bởi nhân viên y tế hoặc dưới hướng dẫn chuyên môn.
- Các chỉ số sinh tồn, da, mắt, thân nhiệt… được theo dõi thường xuyên.
- Mắt, da và bộ phận sinh dục của bé được bảo vệ tốt trong suốt quá trình chiếu đèn.
Các tác dụng phụ thường gặp khi chiếu đèn vàng da
Rối loạn thân nhiệt
Trẻ có thể bị sốt hoặc hạ thân nhiệt do thay đổi môi trường và tác động của ánh sáng. Điều này xảy ra vì ánh sáng có thể làm tăng nhiệt độ cơ thể hoặc ngược lại. Ngoài ra, môi trường điều hòa có thể làm trẻ bị lạnh. Cha mẹ cần thường xuyên kiểm tra nhiệt độ phòng và thân nhiệt trẻ.
Kích ứng da và nổi mẩn đỏ
Da trẻ có thể xuất hiện mẩn đỏ, kích ứng do tiếp xúc trực tiếp với ánh sáng trong thời gian dài. Trong trường hợp hiếm gặp, có thể xảy ra hội chứng da đồng (bronze baby syndrome) khiến da trẻ có màu đồng đặc trưng.
Tổn thương mắt
Đây là lo ngại lớn nhất của các bậc cha mẹ. Nếu không che mắt đúng cách, ánh sáng mạnh có thể gây kích ứng, chói mắt hoặc thậm chí là tổn thương võng mạc.
Teo tinh hoàn (hiếm gặp)
Trường hợp này rất hiếm và chỉ xảy ra khi vùng sinh dục không được bảo vệ đúng cách trong thời gian dài. Cha mẹ sử dụng tã sạch che chắn vùng sinh dục của bé để ngăn ngừa tác dụng phụ này nhé!
Mất nước nhẹ
Chiếu đèn khiến bé tăng tiết mồ hôi, cộng với việc tăng chuyển hóa bilirubin có thể gây mất nước nếu bé không được bú đủ.
Tiêu chảy nhẹ
Tốc độ chuyển hóa bilirubin qua đường ruột tăng cũng khiến bé bị tiêu chảy. Tuy nhiên, tình trạng này không gây nguy hiểm nếu bé vẫn bú tốt.
Kích thích thần kinh
Một số trẻ có thể quấy khóc nhiều hơn bình thường do môi trường xa lạ và ánh sáng liên tục. Điều này hoàn toàn bình thường và sẽ hết khi ngừng chiếu đèn.
Cách bảo vệ bé an toàn khi chiếu đèn
Bảo vệ mắt
Che mắt bằng miếng vải sẫm màu hoặc băng chuyên dụng, cố định chắc chắn nhưng không được che mũi để đảm bảo trẻ thở dễ dàng, không bị cấn. Kiểm tra định kỳ để đảm bảo băng che không bị lệch.
Bảo vệ bộ phận sinh dục
Sử dụng tã sạch để che chắn bộ phận sinh dục, hạn chế ánh sáng chiếu trực tiếp vào các vùng nhạy cảm này. Ba mẹ cũng đừng quên thay tã thường xuyên để đảm bảo vệ sinh cho bé nhé!
Theo dõi thân nhiệt bé
Duy trì nhiệt độ phòng ở mức 26 – 28°C, không để bé bị lạnh hoặc quá nóng. Sử dụng điều hòa hoặc quạt để duy trì nhiệt độ ổn định. Dùng nhiệt kế để kiểm tra thân nhiệt bé 2 – 3 lần mỗi ngày.
Thay đổi tư thế
Thay đổi tư thế bé mỗi 2 – 4 giờ để ánh sáng chiếu đều toàn thân và tránh tình trạng trẻ nằm một tư thế quá lâu khiến bé bị đỏ da hoặc kích ứng tại một vùng, gây khó chịu.
Tăng cường bú mẹ
Bú mẹ giúp đào thải bilirubin qua phân và nước tiểu, đồng thời bù nước cho bé khi bị mất nước.
Đọc thêm: Cách Chiếu Đèn Vàng Da Tại Nhà Đúng Kỹ Thuật, An Toàn Cho Bé
Khi nào không nên hoặc cần thận trọng khi chiếu đèn
Dù là phương pháp phổ biến, chiếu đèn vàng da không phải lúc nào cũng phù hợp. Dưới đây là những trường hợp chống chỉ định hoặc cần thận trọng:
Tăng bilirubin trực tiếp
Trường hợp trẻ có bệnh lý gan mật như teo đường mật, tắc mật, viêm gan sơ sinh… bilirubin không thể đào thải qua cơ chế thông thường, khiến việc chiếu đèn trở nên không hiệu quả.
Trẻ có bệnh lý da liễu nặng
Trẻ bị bỏng, nhiễm trùng da, vết thương hở hoặc viêm da lan tỏa, khi chiếu đèn có nguy cơ bị kích ứng, đau rát.
Trẻ sinh cực non, nhẹ cân (<1.500g)
Cần thận trọng vì nguy cơ mất nhiệt và rối loạn thân nhiệt cao hơn. Có thể cần chiếu trong lồng ấp chuyên biệt.
Trẻ có rối loạn thần kinh, co giật
Cần đánh giá kỹ trước khi chiếu để tránh gây thêm kích thích ánh sáng không cần thiết.
Trong các trường hợp trên, bác sĩ sẽ cân nhắc kỹ và có thể chỉ định điều trị thay thế như truyền albumin, immunoglobulin hoặc thay máu.
Đọc thêm: Chi Phí Chiếu Đèn Vàng Da Cho Trẻ Sơ Sinh Hết Bao Nhiêu Tiền?
Chăm sóc trẻ sơ sinh đang chiếu đèn vàng da
Chăm sóc trẻ đúng cách trong thời gian chiếu đèn không chỉ giúp tối ưu hiệu quả điều trị mà còn hạn chế tối đa các biến chứng không mong muốn. Dưới đây là những lưu ý quan trọng cha mẹ cần ghi nhớ.
Tăng cường cho bé bú
Bú mẹ đều đặn mỗi 2 – 3 giờ sẽ giúp bé đào thải bilirubin tốt hơn, đồng thời cung cấp đủ nước, hạn chế mất nước do chiếu đèn.
Quan sát tình trạng da
Kiểm tra vùng da tiếp xúc ánh sáng có dấu hiệu bất thường không như đỏ da, mẩn ngứa, khô tróc, đặc biệt ở lưng, bụng, vùng mông và đùi.
Giữ vệ sinh cơ thể
Nên lau người bé nhẹ nhàng bằng khăn ấm, nhất là các nếp gấp (nách, cổ, bẹn) để tránh ứ đọng mồ hôi và bụi bẩn.
Theo dõi nước tiểu, phân và cân nặng
Đây là những chỉ số quan trọng giúp cha mẹ phát hiện trẻ có bị mất nước không và hiệu quả chiếu đèn như thế nào.
Ngoài ra, nếu phân bé khi chiếu đèn bị hơi xanh hoặc lỏng, cha mẹ đừng quá lo lắng vì điều này là bình thường.
Giao tiếp và tương tác nhẹ nhàng
Trong thời gian điều trị, cha mẹ hãy trò chuyện nhẹ nhàng, chạm tay chân với bé để tạo cảm giác an toàn, tránh bé bị quấy khóc khi ở môi trường xa.
Tái khám đúng hẹn
Sau khi kết thúc điều trị, bác sĩ sẽ hẹn tái khám và xét nghiệm bilirubin lặp lại trong vòng 24 – 48 giờ để đảm bảo bé không bị tăng bilirubin trở lại. Cha mẹ nhớ cho bé đi tái khám đúng hẹn nhé!
Chiếu đèn vàng da có hại không? Chiếu đèn là phương pháp điều trị an toàn, hiệu quả, được chứng minh bởi nhiều nghiên cứu y khoa và áp dụng rộng rãi trong các cơ sở y tế.
Những lo lắng về tác dụng phụ như ảnh hưởng đến mắt, da hoặc bộ phận sinh dục là có cơ sở, nhưng hoàn toàn có thể phòng tránh được nếu thực hiện đúng quy trình và chăm sóc đúng cách.
Nếu cha mẹ đang tìm một giải pháp chiếu đèn vàng da cho trẻ sơ sinh tại nhà an toàn, tiện lợi, hãy tham khảo ngay dịch vụ của Bluecare.
Truy cập ngay: https://bluecare.vn
Hotline: 098.576.81.81 để được tư vấn chi tiết và đặt lịch nhanh chóng.
