Cách chiếu đèn vàng da tại nhà là câu hỏi mà nhiều bậc phụ huynh quan tâm, bởi đây là một trong những phương pháp điều trị vàng da sơ sinh phổ biến hiện nay.
Chiếu đèn chỉ thực sự an toàn và hiệu quả khi được thực hiện đúng kỹ thuật, đúng chỉ định bác sĩ và có sự theo dõi sát sao từ cha mẹ.
Trong bài viết này, Bluecare sẽ hướng dẫn cha mẹ chi tiết cách chiếu đèn vàng da tại nhà để phòng tránh rủi ro, tác dụng phụ và đảm bảo sức khỏe cho bé trong suốt quá trình điều trị.
Đọc thêm: Chiếu Đèn Vàng Da Trẻ Sơ Sinh: Quy Trình & Hiệu Quả Điều Trị
Chuẩn bị trước khi chiếu đèn vàng da tại nhà
Thăm khám và tuân theo chỉ định của bác sĩ
Trước khi quyết định có nên chiếu đèn vàng da cho trẻ tại nhà không, việc đầu tiên và quan trọng nhất mà cha mẹ cần làm là xin chỉ định cụ thể từ bác sĩ.
Bác sĩ sẽ thực hiện:
- Khám lâm sàng và xác định nguyên nhân vàng da
- Xét nghiệm bilirubin máu để xác định chính xác nồng độ bilirubin và loại bilirubin (trực tiếp hay gián tiếp)
- Đánh giá chỉ định chiếu đèn tại nhà dựa trên độ tuổi, mức bilirubin, cân nặng, yếu tố nguy cơ (sinh non, tan máu…)
Dựa trên kết quả này, bác sĩ sẽ quyết định liệu bé có cần chiếu đèn hay không và đưa ra hướng dẫn cụ thể về thời gian, cường độ chiếu đèn phù hợp.
Gia đình cần hiểu rõ tình trạng vàng da của bé là sinh lý hay bệnh lý, nguyên nhân gây vàng da và mức độ nghiêm trọng. Chỉ những trường hợp vàng da nhẹ đến trung bình, không có biến chứng và bé có thể ăn uống bình thường mới được xem xét chiếu đèn tại nhà.
Tuyệt đối không tự ý mua đèn, thuê đèn và sử dụng tại nhà nếu chưa có hướng dẫn cũng như chỉ định của bác sĩ.
Đọc thêm: Chi Phí Chiếu Đèn Vàng Da Cho Trẻ Sơ Sinh Hết Bao Nhiêu Tiền?
Chuẩn bị phòng chiếu, thiết bị và dụng cụ bảo vệ
Phòng chiếu tại nhà cần đảm bảo:
- Là phòng riêng, thoáng khí nhưng không có gió lùa
- Nhiệt độ phòng ổn định từ 28 – 30°C
- Độ ẩm phù hợp khoảng 50 – 60%
- Có lồng ấp (nếu trẻ sinh non) hoặc giường riêng, cách xa vật dễ bắt nhiệt
- Nguồn điện ổn định để đèn chiếu hoạt động tốt nhất
- Tránh các nguồn khí lạnh trực tiếp từ điều hòa hoặc quạt thổi vào bé
Thiết bị đèn chiếu cần là:
- Loại chuyên dụng có bước sóng 400 – 480nm (ánh sáng xanh hoặc trắng). Ưu tiên đèn LED xanh vì hiệu quả cao, ít tỏa nhiệt và tuổi thọ bền
- Có công suất phù hợp với mạng lưới điện gia đình và được kiểm tra hoạt động trước khi sử dụng
Dụng cụ bảo vệ bé không thể thiếu:
- Miếng che mắt chuyên dụng, chất liệu mềm, màu tối, giúp bảo vệ võng mạc bé khỏi ánh sáng mạnh
- Tã/bỉm để che bộ phận sinh dục, tránh nguy cơ ánh sáng gây ảnh hưởng đến cơ quan sinh sản của bé sau này
- Nhiệt kế để kiểm tra nhiệt độ
- Cân để theo dõi cân nặng
Cách chiếu đèn vàng da tại nhà
Cách đặt và khoảng cách chiếu đèn vàng da cho trẻ sơ sinh
Bé được đặt nằm trong nôi cũi hoặc trên giường phẳng, ổn định và an toàn. Tư thế ban đầu có thể là nằm ngửa hoặc nằm sấp tùy theo sự thoải mái của bé.
Quan trọng là bé phải được cởi hết quần áo để tối đa hóa diện tích da tiếp xúc với ánh sáng, chỉ giữ lại tã để che vùng sinh dục.
khoảng cách chiếu đèn vàng da cho trẻ sơ sinh thường là 30 – 50cm tùy theo loại đèn và công suất. Khoảng cách này cần được tuân thủ nghiêm ngặt vì quá gần có thể gây bỏng da, quá xa sẽ giảm hiệu quả điều trị.
Đèn được đặt ở vị trí chiếu thẳng xuống bé, tránh góc xiên có thể gây chói mắt.
Che mắt và bảo vệ vùng nhạy cảm
Sử dụng băng che mắt chuyên dụng hoặc khăn mềm sẫm màu để che kín hoàn toàn hai mắt của bé.
Băng che phải vừa khít, không quá chặt gây khó chịu nhưng cũng không quá lỏng để ánh sáng lọt vào. Đặc biệt chú ý không che lên mũi để đảm bảo bé thở dễ dàng.
Bộ phận sinh dục của bé cần được bảo vệ bằng tã sạch hoặc khăn nhỏ để tránh ánh sáng trực tiếp chiếu vào. Đối với bé trai, cần đặc biệt chú ý bảo vệ vùng tinh hoàn để tránh nguy cơ teo tinh hoàn, tuy hiếm gặp nhưng lại rất nghiêm trọng.
Theo dõi, thay đổi tư thế và kiểm tra bilirubin
Thay đổi tư thế mỗi 2 – 3 giờ để ánh sáng chiếu đều khắp cơ thể bé. Cha mẹ có thể chuyển bé từ nằm ngửa sang nằm sấp và ngược lại. Khi thay tư thế, cần kiểm tra lại băng che và tã đã che kín mắt và vùng sinh dục chưa.
Cha mẹ cũng đừng quên theo dõi nhiệt độ cơ thể bé mỗi 4 – 6 giờ, quan sát màu sắc da, tình trạng bú và các hoạt động khác của bé.
Hãy ghi chép cẩn thận thời gian chiếu đèn, phản ứng của bé và mọi thay đổi bất thường nếu bé.
Ngoài ra, cha mẹ còn cần đưa bé đi thực hiện xét nghiệm bilirubin máu theo lịch hẹn của bác sĩ để đánh giá hiệu quả điều trị.
Thời gian chiếu đèn cho trẻ vàng da
Tổng thời gian và từng phiên chiếu
Nhiều bậc phụ huynh thắc mắc, chiếu đèn vàng da mấy tiếng là đủ?
Trên thực tế, thời gian chiếu đèn được bác sĩ chỉ định cụ thể với từng bé, dựa trên:
- Mức bilirubin ban đầu
- Mức độ vàng da trên lâm sàng
- Đáp ứng điều trị sau mỗi 12 – 24 giờ
Thông thường, bé cần chiếu đèn 12 – 18 tiếng mỗi ngày, chia thành các phiên, mỗi phiên 3 – 4 tiếng với thời gian nghỉ 30 – 60 phút giữa các phiên để cho bé bú, thay tã và nghỉ ngơi.
Ở một số trẻ có nguy cơ cao hoặc bilirubin tăng nhanh, thời gian chiếu đèn có thể cần kéo dài hơn, thậm chí cần phải kết hợp 2 đèn chiếu cùng lúc (chiếu hai mặt: lưng và bụng).
Trong mỗi phiên, cha mẹ cần tuân thủ nghiêm ngặt thời gian chiếu theo chỉ định của bác sĩ và không tự ý kéo dài hoặc rút ngắn.
Mặt khác, thời gian nghỉ giữa các phiên là rất quan trọng để bé có thể bú mẹ, bù đắp nước và năng lượng, đồng thời giúp cơ thể được nghỉ ngơi và phục hồi.
Khi nào cần ngừng chiếu đèn vàng da tại nhà
Quyết định ngừng chiếu đèn chỉ được thực hiện khi nồng độ bilirubin trong máu giảm xuống mức an toàn theo hướng dẫn của bác sĩ. Thông thường, khi bilirubin giảm xuống dưới 12 – 15 mg/dl ở trẻ sinh đủ tháng hoặc theo ngưỡng riêng cho trẻ sinh non, bác sĩ sẽ xem xét ngừng điều trị.
Sau khi ngừng chiếu đèn, cần tiếp tục theo dõi bé trong 24 – 48 giờ và có thể cần xét nghiệm lại bilirubin để đảm bảo không có hiện tượng tăng trở lại. Nếu bilirubin tăng lại, có thể cần tiếp tục chiếu đèn theo chỉ định mới của bác sĩ.
Lưu ý quan trọng khi chiếu đèn tại nhà
Tuyệt đối không tự ý chiếu đèn khi chưa có chỉ định của bác sĩ
Tự ý chiếu đèn, không xác định rõ nguyên nhân vàng da (sinh lý hay bệnh lý, trực tiếp hay gián tiếp) có thể làm giảm hiệu quả điều trị, chậm trễ xử trí và gây biến chứng nguy hiểm như nhiễm độc thần kinh.
Chống chỉ định hoặc cần đặc biệt thận trọng trong các trường hợp sau:
- Tăng bilirubin trực tiếp (do bệnh gan mật như tắc mật bẩm sinh, viêm gan, teo đường mật): phương pháp chiếu đèn sẽ không hiệu quả vì ánh sáng từ đèn chiếu không giúp phân hủy loại bilirubin này.
- Trẻ mắc bệnh lý da liễu nghiêm trọng hoặc có vết thương hở trên diện rộng.
- Trẻ sinh cực non, nhẹ cân <2.000g, cần theo dõi chuyên sâu tại cơ sở y tế.
- Trẻ có các biểu hiện nguy hiểm như co giật, bỏ bú, li bì, cần đưa đến bệnh viện ngay.
Các sai lầm thường gặp
Một trong những sai lầm phổ biến nhất là không che mắt đúng cách hoặc sử dụng vật liệu không phù hợp để che mắt. Một số gia đình sử dụng khăn quá mỏng hoặc màu sáng không thể chặn được ánh sáng hiệu quả.
Sai lầm khác là đặt đèn quá gần hoặc quá xa, không tuân thủ khoảng cách an toàn.
Nhiều gia đình cũng mắc lỗi khi không thường xuyên thay đổi tư thế cho bé, khiến một số vùng da không được chiếu sáng đầy đủ.
Không theo dõi nhiệt độ cơ thể và dấu hiệu mất nước cũng là những thiếu sót có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm cho bé.
Khi nào cần dừng chiếu đèn tại nhà hoặc đưa trẻ đến viện
Cần dừng chiếu đèn ngay lập tức và liên hệ bác sĩ khi bé xuất hiện các dấu hiệu bất thường như:
- Sốt cao trên 38.5°C, hạ thân nhiệt dưới 36°C
- Khó thở, co giật
- Không bú được, nôn nhiều
- Da xuất hiện tổn thương nghiêm trọng
Trường hợp vàng da không cải thiện sau 2 – 3 ngày chiếu đèn hoặc bilirubin tăng trở lại sau khi ngừng điều trị cũng cần chuyển tuyến ngay.
Bé cần được đưa đến bệnh viện khi có dấu hiệu của vàng nhân não như bé li bì, yếu ớt, không phản ứng với kích thích hoặc có tiếng khóc bất thường.
Tác dụng phụ có thể gặp khi chiếu đèn vàng da tại nhà
Mất nước và rối loạn điện giải
Mất nước là tác dụng phụ thường gặp nhất khi chiếu đèn do tăng bay hơi qua da và có thể kèm theo tiêu chảy nhẹ.
Dấu hiệu mất nước bao gồm môi khô, ít nước tiểu, da mất độ đàn hồi và bé quấy khóc nhiều.
Để phòng tránh, cần cho bé bú nhiều hơn bình thường, đặc biệt trong thời gian nghỉ giữa các phiên chiếu.
Theo dõi cân nặng hàng ngày để phát hiện sớm tình trạng mất nước. Nếu bé giảm cân quá 10% so với lúc sinh hoặc xuất hiện dấu hiệu mất nước nặng, cần ngừng chiếu đèn và tham khảo ý kiến bác sĩ ngay.
Kích ứng da và rối loạn thân nhiệt
Da bé có thể xuất hiện mẩn đỏ, khô hoặc bong tróc nhẹ do tiếp xúc lâu với ánh sáng. Đây là phản ứng bình thường và thường hết sau khi ngừng chiếu đèn. Tuy nhiên, nếu da có tổn thương nặng, cần tạm ngừng và tham khảo ý kiến của bác sĩ.
Rối loạn thân nhiệt có thể xảy ra do ảnh hưởng của ánh sáng và môi trường. Bé có thể sốt nhẹ hoặc hạ thân nhiệt, đặc biệt là trẻ sinh non. Cần điều chỉnh nhiệt độ phòng và theo dõi thân nhiệt bé thường xuyên để kịp thời xử lý.
Nguy cơ tổn thương mắt
Ánh sáng mạnh có thể gây tổn thương võng mạc, ảnh hưởng đến thị lực của bé. Tuy là biến chứng nghiêm trọng nhưng hoàn toàn có thể phòng tránh bằng cách che mắt đúng.
Cha mẹ cần kiểm tra băng che mắt thường xuyên và đảm bảo không có ánh sáng nào lọt vào mắt bé.
Hội chứng da đồng (bronze baby syndrome)
Da bé chuyển màu đồng do tích tụ bilirubin trực tiếp. Lúc này cha mẹ cần ngưng chiếu đèn và đưa bé đi bác sĩ.
Đọc thêm: Chiếu Đèn Vàng Da Có Hại Không? Tác Dụng Phụ & Cách Bảo Vệ Bé
Chiếu đèn vàng da tại nhà là một phương pháp điều trị tiện lợi và hiệu quả trong những trường hợp trẻ bị vàng da mức độ trung bình. Tuy nhiên, cha mẹ tuyệt đối không tự ý chiếu đèn khi chưa có đánh giá và chỉ định từ bác sĩ, để tránh làm lỡ thời gian vàng điều trị.
Nếu bé đã có chỉ định của bác sĩ và có nhu cầu chiếu đèn vàng da tại nhà, hãy lựa chọn dịch vụ chiếu đèn vàng da cho trẻ sơ sinh tại nhà của Bluecare. Với đội ngũ điều dưỡng chuyên ngành nhi – sơ sinh, thiết bị đạt chuẩn và quy trình theo dõi sát sao, Bluecare cam kết mang đến hiệu quả điều trị tối ưu và sự an tâm tuyệt đối cho gia đình bạn.
Truy cập ngay https://bluecare.vn hoặc gọi hotline 098.576.81.81 để được tư vấn miễn phí và đặt lịch nhanh chóng!
